Παντού σκοτάδι... (ΒΙΝΤΕΟ)

Abdülhak Hâmid Tarhan

«Κανένας λαϊκός τραγουδιστής δεν αγαπήθηκε όσο αυτός. Δεν υπήρξε κανένας άλλος λαϊκός τραγουδιστής, που να εκφράζει τα προβλήματα, τις ανάγκες, τις ελπίδες και τα όνειρα του λαού και γι’ αυτό ο λαός τον έκανε σύμβολο. Με τραγούδια που τραγούδησε στα τούρκικα έκανε τον Ζεκί Μουρέν να κλάψει. Ήταν ο πρώτος τραγουδιστής, μετά τη Χαμιέτ Γιουτζέσες, που ερμήνευσε σε άλμπουμ του το Makber. Δε λησμονήθηκε ποτέ».

Αυτό αναφέρεται στο εξώφυλλο του CD με τούρκικα τραγούδια, τραγουδισμένα από τον Στέλιο Καζαντζίδη, που κυκλοφόρησε στην Τουρκία και όπως μάθαμε, σημείωσε εξαιρετικά υψηλές πωλήσεις στην γείτονα χώρα.

Κυκλοφόρησε από την AJS music πρόσφατα και θα κάνουμε ένα εκτενές θέμα για αυτό σε κάποια άλλη δημοσίευση.

Το τραγούδι, λοιπόν, «Makber» («Τάφος»), που στην Ελλάδα είναι περισσότερο γνωστό ως «Her yer karanlik» («Παντού σκοτάδι») ηχογραφήθηκε από τον Στέλιο Καζαντζίδη στα 1960 και κυκλοφόρησε στην Ελλάδα ως διασκευή του ίδιου του τραγουδιστή. (Περιλαμβάνεται στο CD τα «Τα τραγούδια της Ανατολής» από τη “MINOS –  EMI”).
Το «Makber», είναι ένα παραδοσιακό τούρκικο τραγούδι, που κρύβει μια συγκινητική ιστορία…

Οι στίχοι του, είναι απόσπασμα του ομώνυμου ποιήματος του σημαντικού τούρκου ποιητή - πολιτικού και διπλωμάτη - Abdülhak Hâmid Tarhan ο οποίος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 2 Ιανουαρίου του 1852 και πέθανε στις 13 Απριλίου του 1937.

Υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους ποιητές της περιόδου «Τανζιμάτ» στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. «Τανζιμάτ» στα ελληνικά σημαίνει «αναδιοργάνωση».

Για τον δυτικό κόσμο όμως, η περίοδος αυτή από το 1839 έως το 1876, είναι η περίοδος του εκσυγχρονισμού της Τουρκίας και του εκδημοκρατισμού της κοινωνίας της.

Παρόλο που τα έργα του Abdülhak Hâmid Tarhan, δεν διαβάζονται πολύ στις μέρες μας, για ολόκληρο τον λογοτεχνικό κόσμο, ο ποιητής αυτός και το έργο του αποτέλεσαν θεμέλια της σύγχρονης Τουρκικής λογοτεχνίας, καθώς και αυτός προετοίμασε το έδαφος για την άνθισή της.

Το 1885, ενώ επέστεφε στην Κωνσταντινούπολη, από την Βομβάη όπου υπηρετούσε ως «Πρέσβης» της αυτοκρατορίας, συνέβη κάτι που συντάραξε τη ζωή του. Η γυναίκα του πέθανε από φυματίωση στην Βηρυτό.

Το ποίημα «Makber», που είναι ένα από τα αριστουργήματά του, είναι αφιερωμένο στη μνήμη της πολυαγαπημένης του συζύγου.

Ενώ δεν έλαβε ποτέ, συστηματική εκπαίδευση και κατ’ επέκταση κινήθηκε έξω από τις ποιητικές νόρμες της εποχής του, θεωρείται ένας πηγαίος δημιουργός, αρκετά παραγωγικός ο οποίος συνέβαλε στον Τούρκικο πολιτισμό με τα ρηξικέλευθα έργα του.

Απολαύστε τον Στέλιο Καζαντζίδη, στο video που ακολουθεί, να ερμηνεύει μοναδικά το σπουδαίο αυτό παραδοσιακό, τούρκικο τραγούδι.

Σημειώνει κάποιος:

«Αξίζει, όταν διαβάζουμε αυτό το ποίημα, να σκεφτόμαστε πως η Κωνσταντινούπολη, βρίσκεται δυτικά της Βηρυτού , όπου ενταφιάστηκε η γυναίκα του σπουδαίου ποιητή».

Ακολουθεί η διασκευή του τραγουδιού, που τραγούδησε ο Καζαντζίδης, όπως περίπου την τραγούδησε και η σπουδαία, τουρκάλα τραγουδίστρια, Χαμιέτ Γιουτζέσες (1914-1996). Λείπουν αρκετοί στίχοι από το κανονικό τραγούδι, που αποτελεί και αυτό, απόσπασμα του ποιήματος του Abdülhak Hâmid Tarhan:

Her yer karanlık pür nur o mevki
(χερ γιερ καρανλίκ πουρ νουρ ο μευκι)

παντού είναι σκοτεινά, μόνο το μέρος αυτό πολύ φωτεινό.

Mağrip mi yoksa makber mi ya rab
(μαγριπ μι γιοκσα μακμπερ μι γιαραπ)

στα μακρινά εκεί τα μέρη Θεέ μου, είναι σκότος; ή ένας τάφος

Kabri çiçekten bir türbe olmuş
(καμπρι τσιτσεκ τεν μπιρ τουρ μπε ολμους)

o τάφος της από λουλούδια έχει γίνει ένα μνημείο

aç koynunu aç maşukanım ben
(ατζ κο ì`ουνου ατζ, μαντζουρκανιμ μπεν)

άνοιξε την αγκάλη σου, άνοιξέ την αγάπη μου.


Ευχαριστούμε για τη μετάφραση του τραγουδιού, τον κύριο Βαγγέλη Χαλίτζογλου και το γιο του Στέλιο. Με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη, διαμένουν σήμερα στην Ελβετία.

Το παραδοσιακό τραγούδι έχει ως εξής:

her yer karanlık pür nur o mevki
mağrip mi yoksa makber mi ya rab
ya habgah-ı dilber mi ya rab
rüya değil bu, ayniyle vaki

kabri çiçekten bir türbe olmuş
dönmüş o türbe bir haclegahe
bir haclegahe dönmüşse türben
aç koynunu aç maşukanım ben


Κατανοώντας, τους μουσικούς δεσμούς μας με τους γείτονες μας, τον Τουρκικό λαό, αξίζει να αναφέρουμε πως το τραγούδι αυτό, το έχουν τραγουδήσει και άλλοι Έλληνες καλλιτέχνες στον περασμένο αιώνα.

Η Ρόζα Εσκενάζυ, δύο φορές μάλιστα. Την πρώτη φορά στην Αθήνα, στη δεκαετία του ΄30, κυκλοφορεί με τη φωνή της ο «Φθισικός» με την παραδοσιακή τούρκικη μουσική αλλά ελληνικό στίχο.

Έπειτα, το 1954 στην Κωνσταντινούπολη, με τούρκους μουσικούς, ηχογραφεί με τούρκικους στίχους το «Her yer karanlık». Αρκετά χρόνια πριν, το 1927, ο Αχιλλέας Πούλος (τον είχε αποκαλέσει ο ρεμπέτης κιθαρίστας Γιώργος Κατσαρός: «το καλύτερο ούτι της Αμερικής») το ηχογραφεί και αυτός στα τούρκικα.

Εντοπίζουμε ακόμα μια ηχογράφηση του τούρκικου «Her yer karanlık» από την Μαρίκα Φραντζεσκοπούλου (Πολίτισσα) στη δεκαετία του ΄30, καθώς και τη διασκευή του «Της ξενιτιάς ο πόνος», τραγουδισμένη από τον Αντώνη Νταλγκά (Αντώνης Διαμαντίδης το κανονικό του όνομα) το 1933.

Ακούστε τις ηχογραφήσεις αυτές, στο παρακάτω VIDEO.