Δημήτρης Χριστοδούλου

Δημήτρης Χριστοδούλου

Οι κατά καιρούς, επικριτές του Καζαντζίδη – λόγω της άγνοιας τους ή απλά εκμεταλλευόμενοι την άγνοια στην οποία συνηθίζει να ζει η «μάζα» - επιχειρηματολόγησαν βασισμένοι στον ισχυρισμό πως ο Καζαντζίδης δεν τραγούδησε καλά τραγούδια.

Δυστυχώς, η εντύπωση πως ο Καζαντζίδης δεν τραγούδησε σπουδαία τραγούδια καλλιεργήθηκε στο κοινό, με αποτέλεσμα να καταστεί γεγονός και έπειτα αδιάσειστο στοιχείο υπέρ της - ας μας επιτραπεί ο όρος - «αντικαζαντζιδικής προπαγάνδας», Ο Καζαντζίδης υπήρξε, ένας από τους πλέον εμπορικούς καλλιτέχνες, και στα χρόνια της ακμής του κλασσικού λαϊκού τραγουδιού ο εμπορικότερος.

Ως εκ τούτου όλοι οι σπουδαίοι συνθέτες και στιχουργοί της εποχής του, θέλησαν και πέτυχαν (όσο το επιτρέψανε τα αντικρουόμενα ή συμπλέοντα συμφέροντα των δισκογραφικών εταιριών) να συνεργαστούν μαζί του. Μια αναφορά στους σημαντικούς λαϊκούς δημιουργούς, με τους οποίους συνέπραξε, αποδείχνει την σημαντική συνεισφορά του Καζαντζίδη στο σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό.
Γιάννης Παπαϊωάνου, Μανώλης Χιώτης, Βασίλης Τσιτσάνης, Γιώργος Μητσάκης, Μπάμπης Μπακάλης, Στέλιος Χρυσίνης, Βασίλης Καραπατάκης, Θόδωρος Δερβενιώτης, Απόστολος Καλδάρας, Άκης Πάνου, Χρήστος Νικολόπουλος, Θανάσης Πολυκανδριώτης, Τάκης Σούκας είναι μερικοί από τους συνθέτες που υπογράφουν το μουσικό μέρος των τραγουδιών που κυκλοφόρησαν με τη φωνή του Στέλιου.

Από την άλλη οι σημαντικότεροι στιχουργοί, όπως ο Κώστας Βίρβος, ο Χρήστος Κολοκοτρώνης, Χαράλαμπος Βασιλειάδης η Ευτυχία Παπαγιανοπούλου, ο Πυθαγόρας, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος συνεργάστηκαν μαζί του.

Αλλά ακόμα και η παράθεση των ονομάτων αυτών δεν αρκεί για να πείσεις κάποιον, που αγνοεί τη μουσική ιστορία του τόπου.

Δυστυχώς οι άνθρωποι περιμένουν διθυραμβικά σχόλια σε εφημερίδες, περιοδικά και τηλεοπτικές εκπομπές για να εκτιμήσουν κάποιον ή κάτι.

Εκστασιάζονται μόνο στην περίπτωση που δεν καταλαβαίνουν τι ακριβώς βλέπουν, ακούν και διαβάζουν.

Για παράδειγμα: Πως γίνεται άνθρωποι που δεν έχουν καμιά επαφή με τον κόσμο της διανόησης, να εκτιμούν την ποίηση και συγχρόνως να απαξιώνουν τον ανόθευτο λαϊκό λόγο;

Φανταστείτε να μάθαιναν όλοι αυτοί, οι «κουλτουριάρηδες», πως ο Καζαντζίδης τραγούδησε στίχους του Νίκου Γκάτσου ή πως ο Δημήτρης Χριστοδούλου υπογράφει στιχουργικά το «Ποιος δρόμος είναι ανοιχτός»…

Ο Καζαντζίδης, λοιπόν, τραγούδησε και Έλληνες ποιητές. Μπορεί για εμάς του λάτρεις της λαϊκής μουσικής παράδοσης μια τέτοια διαπίστωση να μην προσφέρει τίποτα απολύτως, σε ότι αφορά στην αξιολόγηση του σπουδαίου λαϊκού τραγουδιστή.

Όμως - πιστέψτε μας - για τους αδαείς εκφραστές της κουλτούρας του «τίποτα» η αναφορά αυτή σημαίνει πολλά. Ο Καζαντζίδης τραγούδησε Νίκο Γκάτσο, Δημήτρη Χριστοδούλου, Τάσο Λειβαδίτη ακόμα και Ναζίμ Χικμέτ (σε μετάφραση Γιάννη Ρίτσου).

Εδώ θα αναφερθούμε στη συνεργασία του με τον Δημήτρη Χριστοδούλου. 

Ο Δημήτρης Χριστοδούλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1924, σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου (παρακολούθησε δε μαθήματα στο Πάντειο πανεπιστήμιο) και κατά τη διάρκεια της Κατοχής εντάχθηκε στο ΕΑΜ. Στα ελληνικά Γράμματα εμφανίστηκε το 1952 με το ποίημα «Νυχτοφύλακας», που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Μακεδονικά Γράμματα.

Και αυτός εντάσσεται στο πνευματικό κίνημα της δεκαετίας του ‘60, που συνδέθηκε με μεγαλειώδεις λαϊκούς αγώνες για ειρήνη, προκοπή και εθνική ανεξαρτησία. Έφυγε από τη ζωή, στις 4 Μαρτίου του 1991.

Τα τραγούδια σε στίχους Δ. Χριστοδούλου, που τραγούδησε ο Στέλιος Καζαντζίδης, είναι τα εξής:

Από τον κύκλο τραγουδιών «Πολιτεία» σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη (1961)
(ερμηνεία: Στέλιος Καζαντζίδης – Μαρινέλλα)

• «Καημός»
• «Βράχο – βράχο τον καημό μου» (τραγουδά και ο Μανώλης Χιώτης)
• «Ο Μετανάστης»
• «Παράπονο» (τραγουδά και ο Μανώλης Χιώτης)

Σε μουσική του Γιώργου Ζαμπέτα (1965)

• «Με το βοριά» (ερμηνεία: Στέλιος Καζαντζίδης – Μαρινέλλα)
• «Μεσάνυχτα που να σε βρω» (ερμηνεία: Στέλιος Καζαντζίδης – Μαρινέλλα)

Για την ταινία «Οι αδίστακτοι», σε μουσική Γιάννη Μαρκόπουλου (1965). Αξίζει να σημειώσουμε πως μαζί με τους Καζαντζίδη – Μαρινέλλα, για τις ανάγκες της ταινίας τραγουδά ο ηθοποιός Νίκος Κούρκουλος.

• «Ποιος δρόμος είναι ανοικτός»

Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από την τηλεοπτική συνέντευξη του Δημήτρη Χριστοδούλου (στην εκπομπή "Mονόγραμμα" το 1986), όπου αναφέρεται στο ελληνικό τραγούδι και στη δική του συμβολή στα μουσικά γεγονότα του τόπου.

«Το τραγούδι…Είναι μια ολόκληρη περίοδος. Εκεί μπορεί να πει κανείς ότι έδωσα ένα πάρα πολύ μεγάλο κομμάτι του εαυτού μου. Έχω κάνει τόσα τραγούδια… Νομίζω ότι είναι γύρω στα 400 ή 500. Με τον Θεοδωράκη, με τον Μαρκόπουλο, τον Ξαρχάκο, τον Ζαμπέτα, τον Πλέσσα, τον Δημητρίου, τον Λεοντή... Λοϊζος...Δεν ξέρω αν λησμονώ κανέναν. Θα έπρεπε να απαριθμήσω τουλάχιστον 30 ονόματα. Με όλη την αγάπη και με όλη την ευγνωμοσύνη μου. Μια απέραντη και πολύ θερμή συνεργασία. Μια εποχή πυρετού και ο κόσμος μαζί μας πάρα πολύ δυνατός, να δέχεται κάθε μας προσφορά. Μπορώ να πω ότι περάσαμε με το τραγούδι, πάνω από αυτή τη χώρα σαν την πιο λεπτή, την πιο ψιλή, την πιο ευγενική βροχούλα.
Θυμάμαι την περίοδο Θεοδωράκη, που γίνεται η έκρηξη. Το τραγούδι αυτό δεν πέρασε έτσι τυχαία. Δηλαδή…όταν στις συναυλίες, μας πυροβολήσανε, μας ρίξανε πέτρες… Υπάρχει ένα υπόβαθρο αγωνιστικό από κάτω. Δηλαδή, φαίνεται ότι τα σπουδαία πράγματα δεν περνάνε μπροστά χωρίς αγώνα. Έτσι, λοιπόν, μπήκαμε στη μεγάλη λεωφόρο του τραγουδιού. Το αγάπησε ο λαός, ξεπέρασε τις αναστολές του, έγινε πιο ελεύθερος, έφτασε ακόμα ακόμα να τον συντροφεύσει και σε πολύ μεγάλες στιγμές του αγώνα του.
Δεν υπάρχει έλληνας συνθέτης που να μην έκανα τραγούδια μαζί του. Και φτάνουμε σήμερα πια, όπου το τραγούδι τουλάχιστον αυτής της περιόδου, έχει γίνει ένα κλασσικό είδος, που στηρίζει μια μελλοντική ίσως. εξόρμηση. Όμως τι κάνουμε σήμερα; Υπάρχουν πάρα πολλά ερωτήματα. Με ρωτάνε εμένα προσωπικά «γιατί δεν γράφεις τραγούδια;», «που πάει το τραγούδι;». Και εφημερίδες, και φίλοι και χώροι ζεστοί της παρέας. Γιατί το τραγούδι έχει αυτούς τους δρόμους; Η απάντηση είναι ότι το τραγούδι δεν σταματάει. Το πρόβλημα είναι ποιο τραγούδι. Γιατί το τραγούδι δεν μπορεί να σταματήσει… Το τραγούδι θα παράγεται, το τραγούδι θα τραγουδιέται, το τραγούδι θα γίνεται! Αλλά ποιο τραγούδι… Κάθε περίοδος έχει το τραγούδι της. Η αγροτική περίοδος είχε το μεγάλο δημοτικό τραγούδι. Η επαναστατική περίοδος έχει άλλο τραγούδι. Η περίοδος που θέλει να περάσει από την μια φάση στην άλλη έχει το λεγόμενο μεγάλο μεταβατικό τραγούδι. Τώρα έχουμε το τραγούδι το επίπεδο. Δηλαδή το τραγούδι που περισσότερο ψιθυρίζεται παρά γίνεται έναυσμα για μεγαλύτερες, βαθύτερες συγκινήσεις και περισσότερους προβληματισμούς ή και οραματισμούς. Είμαστε θα λέγαμε στο υψίπεδο. Αφού ανεβήκαμε στην κορφή τώρα διανύουμε το υψίπεδο. Δεν είμαστε ικανοποιημένοι. Θα θέλαμε καλλίτερα πράγματα. Όμως η ζωή δεν κάνει ότι θέλουμε. Εμείς κάνουμε ότι θέλουμε στη ζωή. Συνεπώς, δε μένει παρά σε εμάς, να ξαναδούμε πού είναι η δραματική της διάσταση, πού είναι ο πόνος της, σε ποιους χώρους αυτή τη στιγμή παλεύει η ζωή να βρει ξανά το κανάλι της εξόδου της; Και εκεί θα ξανατραγουδήσουμε. Εννοώ σημαντικά.»


Διαβάστε ακόμη:

• Βρε μανία με το έντεχνο
• Και η αστειότητα συνεχίζεται
• «Όσο μπορείς»
• Περί παρακμής
• «Κρατικοποιείστε τη φωνή μου»