Πέμπτη 31 Δεκεμβρίου 2009

Γιατί έμεινε στην ιστορία ο Στέλιος Καζαντζίδης;

Διαβάσαμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον μια διαδικτυακή συζήτηση με τίτλο «Γιατί έμεινε στην ιστορία ο Στέλιος Καζαντζίδης» στο γνωστό πια, «Ρεμπέτικο Φόρουμ». Στη συζήτηση αυτή, εντοπίζεται το αιώνιο δίλλημα Καζαντζίδης ή Ρεμπέτικο σε κάποιες συγκρίσεις τύπου: Νταλγκάς και Καζαντζίδης ή Καζαντζίδης και Νούρος.

Εξ αρχής, δημιουργήσαμε αυτό το blog για να προβάλλουμε το έργο και τη συνολική προσφορά του Στέλιου Καζαντζίδη, μακριά από προκαταλήψεις και υπερβολές. Για εμάς ο Καζαντζίδης δεν υπήρξε ο πλέον τεχνικός τραγουδιστής. Συγκριτικά με κάποιους – όχι όλους ασφαλώς - τραγουδιστές της Σμυρναϊκής αλλά και της Πειραιώτικης «σχολής», υστερεί σε γυρίσματα και έκταση.


Η διαπίστωση αυτή, οδηγεί μερικούς ακροατές του «ρεμπέτικου» στο εξής απλό συμπέρασμα: Ο Νταλγκάς είναι καλύτερος από τον Καζαντζίδη. Μπορεί να έχουν και δίκαιο. Μπορεί να έχουν και άδικο. Σε ότι αφορά στο τεχνικό κομμάτι, μάλλον έχουν δίκιο. Αλλά στην τέχνη δεν υπάρχει μόνο ο καλύτερος. Υπάρχει και ο μεγαλύτερος. Εκεί πιστεύουμε δεν τίθεται θέμα σύγκρισης.

Ο Καζαντζίδης υπήρξε αν όχι ο καλύτερος – γιατί αδικούμε έτσι, σπουδαίους μα ελάχιστα προβεβλημένους τραγουδιστές – ο μεγαλύτερος Έλληνας τραγουδιστής. Τραγούδησε για τους μεγαλύτερους δημιουργούς της εποχής του, διαμόρφωσε ερμηνευτικά ένα είδος σε δεδομένη κοινωνική, πολιτική και οικονομική συγκυρία, επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τα μουσικά και κοινωνικά δρώμενα, υπήρξε ο πλέον λαοφιλής έλληνας επί σειρά ετών. Για ποιον άλλο Έλληνα τραγουδιστή, πιστεύει κάποιος, θα συνεδρίαζε και θα ψήφιζε νόμο η Βουλή των Ελλήνων, ώστε να τον απαλλάξει από ένα συμβόλαιο με επαχθείς ή μη όρους;

Βέβαια, ο «μύθος» που θα ακολουθεί για χρόνια ακόμα το όνομά του, ερμηνεύεται μόνο αν εξετάσουμε τα ζητήματα μακροσκοπικά και διεθνιστικά. Η παγκόσμια συγκυρία επέβαλε τους «μύθους». Το έχουμε ξαναγράψει άλλωστε: Πως η τόσο συντηρητική κοινωνία της Τουρκίας αποδέχθηκε και κυριολεκτικά λάτρεψε, έναν ομοφυλόφιλο τραγουδιστή σαν τον Ζεκί Μουρέν; Γιατί τόσοι Αμερικανοί ντύνονται σαν τον Έλβις Πρίσλεϊ και πιστεύουν πως ο «Βασιλιάς» ζει;

Το κοινό στοιχείο των δύο, με τον Καζαντζίδη δεν ήταν ούτε η καταγωγή, ούτε η φτώχεια, ούτε η μετεμφυλιακή Ελλάδα. Το κοινό στοιχείο ήταν η εποχή. Μια εποχή στην οποία, με την εισδοχή των οπτικοακουστικών μέσων στις κοινωνίες και την μαζική – θα μπορούσαμε να πούμε - «κατανάλωση τους», αρχίζει να αναπτύσσεται ένα σύστημα προώθησης. Στις δεκαετίες του 50 και του 60, το εμβρυακό αυτό «star system», μπορούσε και ίσως θέλησε να επιβάλει ένα Καζαντζίδη.

Και ο Καζαντζίδης βρέθηκε.

Το σύστημα της εποχής έδινε στον ακροατή την αφορμή να αναζητήσει τον καλλιτέχνη της επιλογής του μα δεν του έδινε ακόμα τη δυνατότητα να τον γνωρίσει. Έτσι πολλοί ακούγανε τον Καζαντζίδη, μα κάποιοι δεν τον ξέρανε «στην φάτσα». Πολλοί μαθαίνανε για κείνον από ανυπόστατες αφηγήσεις τρίτων και πλάθανε ένα μύθο. Αυτό το πράγμα συνέβαινε και πριν τον Καζαντζίδη, αλλά σε τοπικό επίπεδο, αφού τα ανεπαρκή μέσα προώθησης και η κατά τόπους ισχύουσες μουσικές παραδόσεις, δεν επέτρεπαν την καθολική, την πανελλαδική προβολή. Σήμερα πάλι, είναι αδύνατον να μυθοποιήσεις καλλιτέχνες που βλέπεις και ακούς νυχθημερόν. Γνωρίζεις πότε συνάψανε δεσμούς, πότε φάγανε, ήπιανε και πότε ακριβώς ενεργηθήκαν!

Με τη διαπίστωση αυτή, επιστρέφουμε στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα και στις έριδες μεταξύ Καζαντζιδικών και Νέο Ρεμπέτηδων.
Ο Καζαντζίδης υπήρξε ένας τραγουδιστής εξαιρετικός. Ερμηνευτικά αβυσσαλέος. Ένταση, όγκος, ομοιογένεια και άρθρωση εκπληκτική. Για κάποιον σύγχρονο ποιητή ο Καζαντζίδης υπήρξε η «απόλυτη μορφή συγκινησιακής χρήσης της φωνής». Από κει και πέρα, μπορούσε να κάνει περιορισμένους λαρυγγισμούς και να έχει μια μεγάλη αλλά όχι μοναδική έκταση.

Ο ισχυρισμός, που θέλει τον Καζαντζίδη να τραγουδάει εύκολα τραγούδια και τους προπολεμικούς τραγουδιστές δύσκολα, είναι λανθασμένος. Και μάλιστα για δύο λόγους. Το τραγούδι το κάνει δύσκολο ή εύκολο ο ίδιος ο τραγουδιστής. Πέρα από τις τονικές δυσκολίες που προκύπτουν, τη ερμηνευτική δυσκολία του τραγουδιού καθορίζει ο τραγουδιστής. Ο δεύτερος λόγος, εντοπίζεται στο εξής: Το θέμα δεν είναι αν μπορώ να ανταποκριθώ σε μια ήδη γνωστή ερμηνεία. Δηλαδή, ακούγοντας το «Υπάρχω» πολλοί μπορούμε να το σιγοτραγουδήσουμε υποφερτά για όσους μας ακούνε. Αυτό δεν μπορεί να συμβεί σε κάποια απαιτητική ερμηνεία του Νούρου φερ’ ειπείν. Ας αναρωτηθούμε όμως: Αν κάποιος ηχογραφούσε πρώτος το «Υπάρχω» θα το απέδιδε τόσο μεγαλειωδώς απλά, όσο ο Καζαντζίδης;

Σε μια εποχή που το λαϊκό τραγούδι περιθωριοποιείται ενώ αντίθετα η νεολαία ρέπει συστηματικά και κατευθυνόμενα στο Ρεμπέτικο τραγούδι, είναι απαράδεκτο να διχογνωμούμε σε βάρος της λαϊκής δημιουργίας. Τον Καζαντζίδη, καλώς ή κακώς, τον γνωρίζουν οι περισσότεροι.

Οι περισσότεροι από αυτούς όμως, επί της ουσίας τον αγνοούν. Αγνοούν το ρεπερτόριό του, τις προτάσεις του, το έργο του, την προσφορά του. Και αν έτυχε να μάθουν το «Υπάρχω», η προπαγάνδα κατά του λαϊκού τραγουδιού τους απομακρύνει από τη λαϊκή ταβέρνα και τους στέλνει, στα πλαίσια της αισιόδοξης μόδας των καιρών μας, σε κάποιο Ρεμπέτικο μαγαζί.

Αφού κανείς πια δεν αντέχει την «κλάψα»…



12 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Gia mas pou agapame to Stelio, den einai oute o "kalyteros", oute o "shmantikoteros" oute tipota tetoio. Einai mia megalh agaph, mia dynath sxesh pou mas prosfere polla. O Stelios me stirikse sta dyskola -- oxi apo konta, den ton gnwrisa pote, alla me ta tragoudia toy -- perisotero ki ap'thn oikogeneia mou ki ap'ton patera mou ton idio. Auth th sxesh exw me to Stelio ki authn exoun polles xiliades ellhnes akoma. Einai meros ths zwhs mou terastio, einai meros ths psyxhs mou anapospasto. Kai den eimai o monos pou miwthw etsi, eimaste para polloi. E, auto einai o Stelios -- oi ekatontades xiliades anthrwpwn pou ton eugnwmonei h psixi kai h kardia tous.

Ανώνυμος είπε...

Με ένα καταπληκτικό άρθρο για τον μεγάλο μας λαικό τραγουδιστή κλείνει αυτή η χρονιά. Ευχαριστούμε πολύ για τις μνήμες και τα συναισθήματα που μας άφησε αυτό το μπλόγκ. Υγεία και ειρήνη για το 2010!

MUSIC BODIES είπε...

καλή χρονιά!

haris stefan είπε...

O Stellaras einai o Apollon tns Epoxis mas.
Aftos me tin fonitou,mas nanourize
stous ponous mas,kai mas dinamone
na antexoume,ta skalopatia ths Zwns
POTE DEN 8A ZBISI APO TIN ELLHNIKH ISTORIA -GIATI EINAI ISTORIA ELLADOS
XARHSPONTIOS

Sarasides είπε...

Να μου επιτρέψετε να διαφωνήσω στο θέμα της τεχνικής.
Αν ο Νούρος ή ο Νταλγκάς είχαν καλύτερη τεχνική δε θα το μάθουμε ποτέ.
Με βάση τα υπάρχοντα ντοκουμέντα, και εννοώ τις ηχογραφήσεις, το μόνο πλεονέκτημα που διαθέτουν σε σχεση με αρκετούς μεταπολεμικούς λαϊκούς τραγουδιστές είναι η άρτια απόδοση των μορίων. Ούτε η έκτασή τους, ούτε - κυρίως - η άρθρωσή τους είναι εφάμιλλη των νεώτερων μύθων, και κυρίως του Καζαντζίδη.

Αυτά, με βάση τα υπάρχοντα ντοκουμέντα. εκτός κι αν υπάρχουν και κάποια που μας τα κρύβουν.

Είπε κάποιος... είπε...

Η παρατήρηση είναι σωστή.

Αν και πιστεύουμε πως λέμε το ίδιο πράγμα. Με τον όρο "τεχνική" αναφερόμαστε - εμείς - σε όλα αυτά που μια φωνή μπορεί να "κάνει". Δεν υπάρχει πιο δόκιμος όρος για μια τόσο γενική αναφορά.

Όπως και να έχει η παρατήρηση σας είναι εύστοχη.

Στο μόνο που δεν συμφωνούμε είναι στην έκταση, δηλαδή στο τονικό εύρος της φωνής.

Μακης είπε...

Φιλοι ας κανουμε μια αρχη με το να γραφουμε στην Ελληνικη κι οχι την αλλαμπουρνεζικη πρωτα απ' ολα, και καλα θα ηταν να μην αναγαγουμε τον θρυλο "Στελιος" σε επιστημη.Αφηστε κατα μερος τις "επιστημονικες" συγκρισεις κι "αναλυσεις" εννοω αν θελετε να το πω πιο απλα.

Ανώνυμος είπε...

Ττι αλλο θα ακουσω παναγια μου..ακου ο Στέλιος δεν ειχε γυρισματα και εκταση...για βαλτε τα τουρκικα τραγουδια που ειπε να ακουσετε τι εκανε ο ανθρωπος..ποιος Νούρος και ποιος Νταλκάς συγκρινονται μαζί του ρε???Έλεος αν ειναι δυνατόν...

muscariusm είπε...

Ο Στελιος ηταν ειναι και θα ειναι ο καλυτερος Ελλην τραγουδιστης ολων των εποχων...

Unknown είπε...

Ο καθένας από τη δική του σκοπιά κι από διάφορες κοινωνικές ή ιδεολογικές αιτίες ερμηνεύει τα πράγματα.
Σίγουρα ή χροιά της φωνής είναι απόλυτα θέμα υποκειμενικό.
Έξω λοιπόν από πολιτικοκοινωνικές και φιλοσοφικόιδεολογικές αντιλήψεις και δες το πράγμα με καθαρή και καλοπροαίρετη ματια σαν την αλήθεια που υπάρχει έξω από τη συνείδηση μας και βεβαίως ως αυτοπτής ακουστικός ή βιωματικός μάρτυρας της ιστορίας του τραγουδιού ,θέλω να πιστεύω ως άνθρωπος ελεύθερος που αγαπάει κάθε μουσικό είδος ή φωνή ή δημιουργία ,πως αν όχι ο καλύτερος του κόσμου ένψυχος τραγουδιστής αλλά σίγουρα έλληνας είναι με διαφορά ο ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΙΔΗΣ,ο οποίος πιστεύω ακράδαντα είναι αντικειμενικά πραγματικός μύθος κι όχι τεχνικά πλασαρισμένος από το σύστημα .Για τούτο το αποδεικνύει ό απλός ανθρώπινος και συνειδητά επιλεγμένος απόμακρος βίος του από το βρώμικο χώρο ,τον καλλιτεχνικό αλλά και την ανθρώπινη αχαριστία από όλα τα μήκη και πλάτη της κοινωνίας.
Σίγουρα κανείς δεν είναι αναμάρτητος.Το τέλειο δεν εγκείται σε ολοκλήρωση έτσι όπως το αντιλαμβάνεται η ανθρώπινη νόηση.
Όμως ο Στέλιος είναι και θα είναι ένα μέγιστο κοινωνικό πρότυπο θεωρίας και πράξης ως προς την ανώτερη μορφή ανθρώπινου ιδανικού...του άφταστου δικαίου και της ολικής άμεμπτης αλήθειας.

Δημητρης είπε...

Το ποσο μεγαλος τραγουδιστης ηταν ο Στελιος ας ανατρεχουμε στα σχολια για αυτον στους συνθετες/τραγουδιστες/στοιχουργους. Ολοι μιλουν για φενομενο και τον μεγαλυτερο τραγουδιστη με διαφορα.

Unknown είπε...

Οτι και να λεμε οπωςειπαν και ξςνοι ειδικοι η φωνη του τιυ Καζαντζιδη εινσι στις 3 μεγαλυτερες ολων των εποχων παγκοσμιως.ανεβοκατεβαινει ολεςτις οκταβες με μεγαλη ανεση.το ΑΑΑΑ μαλιστα του Στελιου ειναι ανεπαναληοτο